Groeves

De regio van de Jekervallei

De Jekervallei en meer bepaald de Sint-Pietersberg wordt erkend als een ecologisch en geologisch juweeltje. Het gebied kent een unieke geologische samenstelling, kalkrijke graslanden en een grote diversiteit aan fauna en flora. De kalkrijke graslanden vormen een zeldzaam biotoop voor fauna en flora, waarvan sommige zeer zeldzame soorten een hoge graad van bescherming genieten. Kalkstenen kliffen bieden unieke en spectaculaire vergezichten op dit bijzondere landschap tussen Maas en Jeker.

Deze unieke plek wordt bedreigd door de mergelwinning in verschillende groeves en door industriële vervuiling in de Maasvallei. Deze industriële activiteiten hebben een belangrijke negatieve impact op de natuur, geologie en bewoners van de regio. Grootschalige grondwerken verstoren de unieke bodemsamenstelling en het grondwater. Biodiversiteit, water- en luchtkwaliteit gaan erop achteruit. Zwaar transport gelinkt aan de groeveactiviteiten veroorzaakt geluidsoverlast en steeds toenemende verkeersdruk, en zet een rem op bestaande en toekomstige lokale, economische en toeristische activiteiten.

Wij streven naar strengere maatregelen en controles, om de regio én onze levenskwaliteit te beschermen: duurzame methodes van mergelwinning, gecontroleerde verkeersstromen, bufferzones rond de groeves, strikte normen voor natuurbehoud en ter bescherming van unieke geologische formaties. Kortom: ons natuurlijk patrimonium verdedigen en de Jekervallei vrijwaren voor de toekomstige generaties.

Marnebel

De Marnebelgroeve is gelegen op de Sint-Pietersberg in Eben-Emael (BE). De groeve heeft een oppervlakte van ongeveer 22 hectare. Ze is ingesloten door de rivieren Maas en Jeker, en ligt vlakbij beschermde natuurreservaten. De groeve wordt geëxploiteerd sinds de jaren 1950 en is momenteel in eigendom van de multinational Sibelco en van Hermans Marc. De huidige exploitatievergunning is al meer dan 25 jaar niet meer geldig. Ondanks een poging tot regularisatie in 2018, die werd geweigerd door het Waalse Gewest (en een tweede weigering in beroep), gaan de exploitanten onverstoord door met de exploitatie van de groeve. Alle activiteiten in en rondom de groeve zijn volledig in strijd met de wet, en niemand ziet toe op de naleving ervan.

In 2022 hebben de exploitanten een nieuwe aanvraag voor een exploitatievergunning ingediend. Deze aanvraag heeft als doel de ontginning verder te zetten waarbij gelijktijdig de rehabilitatie van de site zal plaatsvinden. De thans door Sibelco voorgestelde rehabilitatie komt neer op het grotendeels opvullen van de groeve. Hierdoor zullen belangrijke visuele, historische, geologische en paleontologische waarden definitief begraven worden en gaan groevespecifieke eigenschappen – met hun ecologisch potentieel -definitief verloren. Deze werkwijze vereist ook de aanvoer van een gigantische hoeveelheid locatievreemde grond. Volgens voorlopige schattingen betekent dit een toename van het vrachtverkeer doorheen het dorp met gemiddeld 80 bewegingen per dag gedurende de komende 20 jaar. Alternatieve routes zijn overwogen om het dorp te sparen, maar bleken weinig realistisch. De inbreng van externe grond binnen de marnebelgroeve is dan ook onaanvaardbaar.

Na vruchteloos overleg met de verantwoordelijken bij Sibelco, onderneemt onze vereniging nu juridische stappen tegen deze groeve die zonder geldige vergunning opereert.

CBR Romont

CBR is een dochteronderneming van HeidelbergCement Group, een internationale producent van granulaten en een belangrijke speler in de mondiale cement- en betonindustrie. CBR is sinds de jaren 1970 exploitant van de Romontgroeve op het grensgebied tussen Eben-Emael (Wallonië) en Zussen (Riemst, Vlaanderen). Bijna 200 ha zijn intussen afgegraven. De aanvraag is lopende voor een uitbreiding van 95ha, die toelaat dat de exploitatie van de groeve de komende twintig jaar nog kan worden voortgezet. Dit verzoek betreft agrarisch gebied gelegen tussen Eben-Emael en Zussen en tot op de grens met Kanne (Riemst, Vlaanderen). Het gaat om de onomkeerbare vernietiging van vruchtbare grond – ook geschikt voor wijnbouw – in een gebied met groot toeristisch potentieel en van grote geologische en natuurlijke waarde, waaronder de Trou Loulou-zone.

De eventuele uitbreiding van de groeve kan volgens onze vereniging enkel plaatsvinden indien de aanvrager zijn huidige vergunningsvoorwaarden respecteert en de engagementen voor herinrichting van de groeve nakomt. Dit is momenteel niet het geval. In januari 2022 heeft onze vereniging een formele klacht neergelegd bij het parket voor inbreuken tegen de vergunningsvoorwaarden.

In februari 2024 heeft CBR ook een aanvraag ingediend om de huidige vergunningsvoorwaarden te wijzigen. Naast een petitie met meer dan 300 handtekeningen van omwonenden, hebben we ook daartegen een formeel bezwaarschrift ingediend.

We blijven beide dossiers op de voet volgen, in het belang van de levenskwaliteit en de natuurbescherming in de mooie Jekervallei.

Bee Green Wallonia

Parallel aan het verzoek tot uitbreiding van de Romont-steengroeve door CBR, vroeg SA Bee Green Wallonia de vergunning aan voor het bouwen en exploiteren van een houtafval-warmtekrachtcentrale op de CBR-site in Lixhe. De beoogde elektriciteitscentrale is bedoeld om energie te leveren aan de cementfabriek van CBR in Lixhe.

De vergunning voor de houtafvalbrandingsoven heeft betrekking op hout van klasse B, maar in Wallonië bestaat er geen goedgekeurde kwaliteitsclassificatie voor hout van dit type. Geen enkele procedure of onafhankelijke kwaliteitscontrole garandeert het uitsluiten van geïmpregneerd en met toxische stoffen behandeld hout.

In juli 2023 werd de vergunning echter toegekend – daarbij het protest negerend van burgers en milieuorganisaties in Wallonië, Vlaanderen en Nederland, en zonder in te gaan op de bezwaren van verschillende Vlaamse en Nederlandse overheden.

In september 2023 heeft onze vereniging een consortium van 10 partners bijeengebracht, en vanuit het consortium een formeel bezwaarschrift ingediend bij de Raad van State. Een uitspraak volgt in de loop van 2024.

Overlast veroorzaakt door groeve-industrie

De groeves van Marnebel en Romont beslaan liefst 40% van de oppervlakte van het dorp Eben-Emael. Ze veroorzaken ook heel wat overlast in de omliggende dorpen.

Luchtverontreiniging: op winderige dagen bedekken zand en fijn stof onze woonwijken. De schade van fijn stof op de gezondheid is gekend: astma, bronchitis, ontstekingen van luchtwegen, verhoogde mortaliteit. Enkele huizen bevinden zich op 100m van de groeve, twee lagere scholen op slechts 400m.

Geluidsoverlast: de groeve-activiteit veroorzaakt lawaai, zowel in Eben-Emael als in de omliggende dorpen – die overigens al geluidshinder ondervinden van de luchthavens van Bierset en Maastricht.

Trillingen: extractie en transport veroorzaken trillingen die kunnen leiden tot scheuren in huizen en gebouwen. Naast veiligheidsrisico’s zorgt dit ook voor waardevermindering van de huizen in de buurt van de groeve. Voor die waardevermindering is geen enkele compensatie voorzien, de burger betaalt de rekening.

Landschapsdegradatie: de exploitatie van de steengroeve vernietigt boomgaarden, haagkanten en andere natuurlijke habitats. Dat tast de biodiversiteit en het esthetische karakter van de regio aan.

Transport naar en uit de groeves betekent verkeersoverlast en schade aan het wegdek in het dorp en in de regio (richting E313, richting Maastricht, op de Côte d’Hallembaie…). Een fietser verloor in de zomer van 2022 het leven in een ongeval waar een vrachtwagen van een steengroeve bij betrokken was.

Risico’s voor milieu, gezondheid en biodiversiteit als gevolg van de exploitatie van de Romont- (CBR) en Marnebelsteengroeves werden jarenlang geminimaliseerd en onder de mat geveegd. De aanvragen voor uitbreidingsvergunningen voor deze groeves zijn bijzonder verontrustend, omdat de uitbreiding ook gepaard gaat met het storten van aangevoerde grond.

De aangevoerde grond kan verontreinigd zijn door zware metalen, brandstof (diesel, benzine) of chemicaliën. Risico op bodem- en grondwaterverontreiniging ligt hier voor de hand, evenals risico’s voor de gezondheid als die giftige stoffen worden ingeademd of ingeslikt (werknemers op de site, buurtbewoners).

De aangevoerde grond kan invasieve soorten of ziekteverwekkers bevatten die de lokale fauna en flora in gevaar brengen.

Als aangevoerde grond niet compatibel is met de lokale geologie, kan dat leiden tot instabiliteit van de opvulling, met risico op instorting.

Kortom: het is belangrijk dat alle risico’s voor milieu, gezondheid en en biodiversiteit die gepaard gaan met de exploitatie van de Romont- en Marnebelgroeve in kaart worden gebracht. Er moeten alternatieve oplossingen gevonden worden voor de noden uit de bouw- en infrastructuursector, zodat deze niet ten koste gaan van milieu en volksgezondheid.

Meten is weten: luchtkwaliteit in de Jekervallei

In samenwerking met de Universiteit Maastricht, startten we in 2024 met de installatie van sensoren bij leden van onze vereniging en bevriende verenigingen. Twintig sensoren rond de CBR-fabriek zullen continu fijnstofmetingen publiceren op deze webiste. Analyse van de gegevens zal gebeuren in samenwerking met de universiteit. Op termijn kunnen we ook continue geluidsmetingen toevoegen aan deze meetkits. We houden jullie op de hoogte.

Onze positie

De vereniging eist strikte voorwaarden voor de exploitatie van beide groeves.

Allereerst moet de uiteindelijke situatie – na afloop van de exploitatie – duidelijk zijn en aanvaardbaar voor de drieduizend direct getroffen bewoners. Dit betekent dat er volledige transparantie moet zijn over exploitatie- en herontwikkelingsplannen, en dat bewoners gedurende het hele proces moeten worden geraadpleegd.

Bovendien willen wij garanties dat die uiteindelijke situatie ook werkelijk zal worden gerealiseerd, én dat een duurzame economische ontwikkeling op lange termijn wordt gegarandeerd.

De vereniging benadrukt ook het belang van een harmonieuze integratie van de locaties met de omringende dorpen. Garanties moeten worden geboden voor het naleven van de exploitatievoorwaarden en om de landelijke uitstraling van onze dorpen en de lokale landbouw te beschermen.

Voor ons kan de uitbreiding van de groeves alleen worden overwogen als aan al deze voorwaarden is voldaan, en dit in het belang van de bewoners, het milieu en de lokale economie.